Wizyta w Starce

Podczas pobytu w Szczecinie miałem wreszcie możliwość odwiedzenia piwnic Starki – Szczecińskiej Fabryki Wódek, czyli dawnego Polmosu Szczecin.
Obecnie w ponad tysiącu beczek i kadzi o pojemnościach od 200 litrów do 39 000 litrów, znajduje się najcenniejszy skarb zakładu – zależakowana surówka żytnia zwana Starką. Wszystko znajduje się na powierzchni ponad 3000 mkw. XIX-wiecznych piwnic, które pierwotnie zbudowano na potrzeby browaru. Piwnice wypełnione są starymi, omszałymi często beczkami różnej pojemności. Najstarsza z beczek Starki datuje swój rok zalania na 1947/48 rok.
Po długich perypetiach szczeciński Polmos w 2012 roku znalazł inwestora i obecnie działa jako Szczecińska Fabryka Wódek Starka. Historia Wytwórni Wódek w Szczecinie sięga połowy XIX wieku, a nawet dalej, gdyż już w 1756 roku powołano cech, który zrzeszał gorzelnie produkujące alkohole na bazie słodu, jednak obecny zakład powstał dopiero w 1946 roku w budynku dawnego browaru Victoria oraz wytwórni wódek i winiaków C.W. Kemp. Tereny te wyposażone były w ogromne piwnice i doskonale nadawały się do produkcji starzonych alkoholi. Już w 1947 roku narodził się pomysł, że w Szczecinie powstawać będzie przyszła Starka – długo leżakująca żytnia wódka, nierektyfikowana, o mocno dębowym smaku. Stała temperatura 12 stopni Celsjusza, jaka panuje w piwnicach szczecińskich, sprzyjała długiemu przechowywaniu trunku w dębowych beczkach. Pierwsze Starki (wówczas zaledwie pięcioletnie) rozlano w 1955 roku. W 1957 roku zadebiutowała Starka dziesięcioletnia, w 1972 piętnastoletnia Starka Jubileuszowa aż po pięćdziesięcioletni trunek z 1997 roku. 

W 1991 roku Polmos Szczecin wyodrębnił się z centralnych struktur, wprowadzono liczne nowe marki – w połowie lat 90. było to ponad 80 różnych gatunków alkoholi, poza Starką m.in.: winiaki (Jubileuszowy i Nestor), leżakujące w Szczecinie Polskie whisky (do surówki żytniej dodawano koncentraty szkockiej single malt – tak powstały Whisky 43 i Whisy Country 39) czy kolekcja wódek „Morskich”: Pomeranus (czysta, 40 i 41%), Admirał (czysta, 40 i 45%), Chief (czysta, 40%), Mariner (gatunkowa, z niewielkim dodatkiem owoców, 40%), Wiking (czysta, 38, 40, 42%), Malachim (czysta koszerna, 40%) i Migdalor (czysta koszerna, 40%). W 1998 roku nastąpiła komercjalizacja firmy, przekształconej w spółkę skarbu państwa, w 1999 roku wykupiono wyłączność na używanie marki Starka i Winiak Jubileuszowy. Podjęto nieudane próby prywatyzacji. W 2010 roku sąd ogłosił upadłość bardzo zadłużonego Polmosu Szczecin. Majątek – w tym także nieruchomości – wyceniono na 29 mln zł plus do zapłacenia 20 mln zł akcyzy za leżakujący w piwnicach spirytus.
Ostatecznie upadły zakład został zakupiony przez Gdyńską firmę która po finalizacji zmieniła nazwę na Szczecińska Fabryka Wódek Starka. Cała inwestycja przebiegała zgodnie z planem. Przekształcenie Polmosu w Szczecińską Fabrykę Wódek Starka to zarówno zabieg prawny jak i marketingowy. Nowa nazwa to także znak nowej jakości w zakresie zarzadzania, polityki handlowej i finansowej spółki.
Starka to niezwykła polska wódka, której tradycje sięgają XVI wieku. Wytwarzana ze starzonych destylatów żytnich, zwykle przez co najmniej 10 lat, o mocy ok. 50%. Im dłużej leżała w dębowej beczce, tym lepiej – „niecierpliwość jest wrogiem Starki”, możemy przeczytać w książce „Starka – Perła w koronie polskich trunków”. Czasami dodawano do beczek trochę win hiszpańskich. Wytwarzana na szlacheckich dworach, gdzie była chlubą piwniczek, podobno niektóre leżakowały nawet po sto lat. Już w XIX wieku opracowano jednak metody przyspieszonego procesu starzenia (tzw. maderyzacja), które deprecjonowały markę starki oferowanej w sklepach. Szczególnie na Litwie, gdzie tradycje starki były równie silne jak w Polsce, zaczęto na masową skalę produkować tzw. Litwinkę, starkę starzoną krótko z udziałem wiórków dębowych, przez zalewy na herbatę, suszone gruszki, liście dębowe. Miała ona smak zbliżony do prawdziwej leżakującej przez wieki starki, ale nie miała jej szlachetności i powszechnie uważana była za fałszywą. Do dziś tą technologią produkuje się starki na Litwie (m.in. w największej litewskiej firmie produkującej wódki i likiery – kownieńskim Stumbras). Także w Polsce przed II wojną światową w ten sposób powstawało wiele trunków z nazwą starka na etykiecie. Swoistą odmianą tego typu maderyzowanego trunku była i jest Soplica, reklamowana w latach 20. XX wieku jako tańszy odpowiednik starki. Po wojnie nazwy Starka używało kilka Polmosów, ale jedynie Polmos Szczecin w latach 50. XX wieku odtworzył oryginalną recepturę. Starka Polmosu Szczecin to dzieło najwyższej klasy, długo leżakująca w dębowych beczkach po winach, okres leżakowania wynosi od 10 do nawet 50 lat. Produkcja przypomina destylację whisky, z tym że robiona jest z żyta, z dodatkiem liści lipowych lub jabłkowych, niektóre w procesie mieszania z dodatkiem hiszpańskich win, destylatu winnego i nalewów rodzynkowych, a nawet rumu. To jedna z najlepszych polskich wódek, te najstarsze sprzedawane były w eleganckich karafkach, o wyjątkowym smaku, w którym można wyczuć miód i wanilię, ale też wyraźnie szlachetną gorycz dębu. Moc – 50%, za wyjątkiem Starki Specjalnej (45%). Wspaniale surowy smak długo leżakującej żytniówki ma już Starka Piastowska – 25 letnia, Starka Banquet – 30 letnia i Starka 50-letnia to już absolutne rarytasy. W ofercie były także: Starka Very Fine Vodka (10-letnia), Starka Jubileuszowa i Starka Jubileuszowa Extra (15-letnia), Starka Specjalna (12-letnia z dodatkiem rumu), Starka Patria (20-letnia).
Nowy właściciel planuje wprowadzenie na rynek Starek: 12-, 18-, 25-, 35- i 50-letnich. Tak jak w koniakach, jeżeli podany jest wiek np. 50 lat to oznacza, że najmłodszy destylat w zestawie jest pięćdziesięcioletni. Planowane jest także rozlanie do beczek 30 tys. litrów surowego żytniego spirytusu, a w przyszłości wielkość rocznej produkcji nowej Starki może wzrosnąć do 60 tys. l. Nowy właściciel firmy planuje taż wprowadzenie linii wódek czystych i gatunkowych oraz whisky, już teraz w piwnicach szczecińskich dojrzewa 20-letni destylat ze słodowanego jęczmienia. Zakład docelowo ma zatrudniać ok. 50 osób. Wraz z zakupem Polmosu Starka   przejęła nieliczny ale najważniejszy skład najcenniejszych pracowników doświadczonego mistrza kupażu, głównego technologa zakładu, głównych mechaników, inne osoby niezbędne do uruchomienia produkcji.
Poza piwnicami ze Starką zakład produkcyjny dysponuje liniami: do mieszania wódek, zestawiania, filtrowania, macerowania, wymrażania i butelkowania.
Piwnice można zwiedzać po wcześniejszym umówieniu (wpuszczane są wyłącznie grupy przed godz. 15.00, dlatego wcześniej należy zgłosić chęć zwiedzania – mail: starka@starka.pl), opłata – obejmująca zwiedzanie z przewodnikiem i degustację – wynosi 75 zł od osoby. Naprawdę warto gdyż jest to jedyne takie miejsce w Polsce, a Starka jest jedyną szlachetną żytnią wódką, oraz jest to największy skład surówki żytniej w dębowych beczkach w Europie. Polecam.  

I kilka zdjęć z wizyty w Starce