Adolf Pilz założył swoją destylarnię winiaku w 1876 roku. Zajmował się również handlem winem owocowym i gronowym. Gdy umarł, interes przejęła żona, później zarządzali nią synowie Pilza. W tamtym okresie w Zielonej Górze miała swoje przedstawicielstwo hiszpańska firma Adolf Pries & Co. Malaga, z którą współpracowały zakłady E. A. Pilz. Adolf Pries & Co. Malaga była składem tranzytowym – Niemcy i Austro-Węgry, powstała w 1770 roku.
Na plakacie z końca XIX wieku jest rycina przedstawiająca ówczesny zakład a także należącą do niego winnicę. Oryginał plakatu znajduje się w zbiorach Muzeum Wina w Zielonej Górze.
Poniżej artykuł z książki Mirosława Kuleby „Topografia winiarska Zielonej Góry” na temat przedsiębiorstwa Pilzów, który otrzymałem od wydawcy książki, Przemysława Karwowskiego.
Przedsiębiorstwo winiarskie rodziny Pilzów przy ul. Sowińskiego 30
Na przytoczonym w kronice Bergmüllera słynnym protokole z 25 lipca 1811 r., poświadczającym zbiór pierwszych, tak wcześnie dojrzałych niebieskich winogron w Zielonej Górze, widnieje podpis pana Emanuela Pilza. Być może był to jakiś przedstawiciel widocznej później przez ponad sto lat rodziny Pilz – kupców winnych i producentów wina. Kolejna wczesna wzmianka, związana z tym nazwiskiem, dotyczy numeracji domów, przeprowadzonej w mieście w 1827 r. Właścicielem domu nr 4 w IV okręgu Der Sand-Bezirk był wtedy J[eremias] Samuel Pilz, zaś domu nr 34 – Ernst August Pilz. Według dokumentacji, znajdującej się w archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków, dom mieszkalny przy ul. Sowińskiego 30 pochodzi z drugiej połowy XVIII w., musiał zatem znajdować się w sporządzonym w 1827 r. wykazie. Tradycyjnym rzemiosłem rodziny było prawdopodobnie farbiarstwo: taki zawód uprawiał członek magistratu (Rathsherr) Eduard Piltz, zmarły w 1882 r., a także nestor winiarskiej dynastii z ulicy Sowińskiego, Benjamin Adolf Pilz.
Jako właściciel posesji i domu mieszkalnego przy Grünstraße 32 (Sowińskiego 30) figuruje w aktach policji budowlanej z roku 1857 fabrykant sukna Adolph Pilz. Dokument sporządzono w związku z zamierzoną przez niego budową na terenie posesji niewielkiej farbiarni z trzema kotłami. Wydaje się, że dokumenty dotyczą Benjamina Adolfa Pilza, używającego imienia Adolf – był on bowiem właścicielem tej nieruchomości z domem przy Grünstr. 32 jeszcze w 1887 r. W tym samym jednak czasie wzmiankowany jest w tym miejscu Emil Adolf Pilz, również posługujący się tylko imieniem Adolf. W 1890 r. był on właścicielem sąsiedniej posesji przy Grünstr. 31, mającej z domem nr 32 wspólne podwórze, oddzielone od ulicy zachowanym do dzisiaj ceglanym ogrodzeniem. Przy Grünstraße widoczni są wtedy również inni Pilzowie: wyszynk wina prowadził G. Pilz (1867-68) oraz Samuel Hirsch mieszkający w oficynie domu Wilhelma Pilza.
W latach 60. rentier Benjamin Adolf Pilz był właścicielem winnicy o pow. 0,64 ha an der Lansitzerstraße (rewir przy ulicy Batorego), natomiast kupiec Emil Adolf Pilz posiadał grunt rolny o pow. 1,57 ha przy drodze do Świdnicy (an der Schweinitzerstr.). Można z tego wysnuć wniosek, że ogłoszenia prasowe o sprzedaży wina, jakie zamieszczał w zielonogórskiej prasie od 1863 r. Adolf Pilz, odnoszą się do Benjamina Adolfa, podobnie jak późniejsze o dziesięć lat ogłoszenia o sprzedaży wina roczników 1875 i 1876 na rozlew. On też prawdopodobnie był założycielem hurtowni win i wytwórni winiaków, która powstała według Z. Bujkiewicza w 1874 r. W roku tym kupiec i fabrykant Benjamin Adolf Pilz, właściciel firmy B.A. Pilz Grünberg, wziął udział w wyborach do zielonogórskiej Izby Handlowej. W 1875 r. został włączony do klasy A II. podatku przemysłowego. W wyborach do Izby Handlowej, przeprowadzonych w latach 1876 i 1878, Benjamin Adolf Pilz nie brał jednak już udziału, natomiast pojawia się na nich nowy kupiec winny (Weinhändler) Emil Adolf Pilz, współwłaściciel firmy E.A. Pilz Grünberg. Na wystawie przemysłowej w Legnicy w 1880 r. firma pod szyldem E.A. Pilz otrzymała za swoje naturalne wina zielonogórskie dyplom honorowy.
W okresie największego rozkwitu zielonogórskiego winiarstwa, przypadającego na dwa ostatnie dziesięciolecia XIX w., Emil Adolph Pilz wybudował w 1880 r. na posesji przy Grünstraße 32 podziemną leżakownię win, nad nią tłocznię z dwiema wielkimi prasami i dwiema murowanymi kadziami fermentacyjnymi, zaś obok – dwukondygnacyjny budynek produkcyjny z użytkowym poddaszem. Tłocznia win osadzona została na wielkiej piwnicy, której kolebkowe sklepienie miało rozpiętość 8 m i wysokość w strzałce 4 m. W 1881 r. inwestorem na tej samej działce gruntowej jest Benjamin Adolph Pilz, który wznosi budynek dla kotłów do wytwarzania marmolady (Obst-Backen) oraz przechowalnię owoców. W roku 1882 firma występuje jako E.A. Pilz & Co., co znamionuje przekształcenia własnościowe dokonane w tym czasie. Najprawdopodobniej do firmy został wtedy wprowadzony kupiec winny Ewald Fritz Pilz. Właściciele firmy zajmowali się wytwarzaniem win gronowych i owocowych, prowadzili hurtownię win i koniaków francuskich, niemieckich oraz octu, a także leżakownię szampanów. Oprócz winogron z własnej winnicy, firma przerabiała też winogrona i maliny skupione od innych plantatorów.
Według książki adresowej z 1887 r. na posesji przy Grünstr. 32 znajdowała się firma winiarska Weinhandlung E.A. Pilz & Co., której współwłaścicielami byli Fritz i Adolf Pilz. Posesja należała jednak do rentiera B.A. Pilza, mieszkającego przy Berlinerstr. 62 (ul. Jedności 80). Po śmierci ok. 1895 r. Benjamina Adolfa Pilza właścicielem nieruchomości przy ulicy Sowińskiego 30 został Adolf (Adolph) Pilz. Zmiany własnościowe zaszły także w firmie winiarskiej, która powróciła do nazwy E.A. Pilz. Trudno dzisiaj ustalić, czy miało to jakiś związek ze zgonem w listopadzie 1899 r. kupca winnego Fritza Pilza, czy też Fritz (Ewald) Pilz założył własną firmę winiarską, widoczną w 1899 r.
Na początku XX w. firma E.A. Pilz działa na rynku jako wytwórnia koniaków, win jabłkowych i jagodowych, tłocznia i hurtownia win, posiada też własną winnicę i plantacje owoców. Oprócz sprzedaży win z własnych upraw przetwarza winogrona skupione od ludności, importuje też wina reńskie i bordoskie. W swoim obejściu Pilz prowadzi tradycyjny wyszynk, przy czym podawane tu gościom wino kosztowało 1 markę za kwartę, podczas gdy w innych winiarniach 70-80 fenigów – co zdaje się świadczyć o jego uznanej, wysokiej jakości. Według Bujkiewicza, w 1911 r. współudziałowcem firmy został syn Adolfa, Hugo Pilz.
Kiedy na początku XX w. zmarli dwaj kolejni Pilzowie, działający w branży winiarskiej, Weinkaufmann Ernst Pilz (1902) i syn Benjamina Adolfa, Weinhändler Gottfried Reinhold Pilz (1906), Adolf Pilz został jednym z ostatnich czynnych przedstawicieli tej starej zielonogórskiej rodziny winiarzy. Oprócz pracy zawodowej poświęcał się jednocześnie działalności społecznej, od 1893 r. zasiadając przez kilka kadencji w radzie miejskiej. Do 40-osobowego Stadtverordneten-Versammlung został wybrany w 1901 r., jeszcze w latach 1910 i 1914 pojawia się w dokumentach budowlanych i w zielonogórskiej książce adresowej jako kupiec winny i rajca miejski. W 1914 r. zasiadał w zarządzie organizacji, mającej na celu rozwój Zielonej Góry i okolic, Fortschrittsverein für Grünberg und Umgegend. W 1918 r. należąca do niego plantacja, położona przy trakcie do Świdnicy, została zgłoszona do konkursu na najlepszą winnicę, organizowanego corocznie przez miasto (tzw. Prämierung). Mimo trudnych powojennych czasów działalność handlową prowadził z dobrymi wynikami, skoro w 1922 r. duży zielonogórski przedsiębiorca budowlany, mistrz murarski Richard Kintzel, spadkobierca firmy Carla Mühle, zbudował dla składu win Weingrosshandlung E.A. Pilz przy Grünstraße 32 biuro i sklep. Była to już inwestycja dla spadkobierców: Weinkaufmann Adolf Pilz zmarł w czasie winobrania 1923 roku, pod koniec września. Firma Weinhandlung E.A. Pilz utrzymała się jeszcze na rynku przez kilkanaście lat, ale w 1936 r. już nie istniała.
Dzisiaj posesja przy Sowińskiego 30 zatraciła swój pierwotny charakter sporej rodzinnej wytwórni wina. Jedyny z zachowanych obiektów produkcyjnych, tłocznia z podziemną leżakownią, znalazła się w kompleksie nowych zabudowań firmy handlowej Adam. Przetrwał natomiast w dobrym stanie dom mieszkalny kupca winnego Adolpha Pilza z niedużą piwnicą, sklepioną kolebkowo, do której prowadzą z sieni szerokie schody murowane z cegły. Ze względu na konotacje historyczne i znaczenie dla winiarskiej historii miasta, pochodzący z połowy XIX w. budynek powinien zostać objęty ochroną konserwatorską. Jest to tym bardziej uzasadnione, że właśnie z tych zabudowań, należących do rodziny Pilzów, pochodzi spora część eksponatów, szczególnie wielkogabarytowych jak fragmenty pras i kadzie fermentacyjne, eksponowanych w zielonogórskim Muzeum Wina.
Literatura na temat tego obiektu nie jest znana. W Archiwum Państwowym w Zielonej Górze znajdują się akta dotyczące posesji, sygn. 3570.
Jak wynika z dokumentów i map katastralnych, posesje nr 31 i 32 przy ulicy Grünstraße tworzyły zamkniętą całość, oddzieloną od ulicy wysokim ceglanym murem z bramą wjazdową (dzisiaj Sowińskiego 30). Za ogrodzeniem znajdowało się podwórze, od północy zamknięte domem mieszkalnym nr 32, od wschodu obiektami produkcyjnymi wytwórni win, zaś od południa domem mieszkalnym i obiektami gospodarczymi, należącymi do nieruchomości nr 31. Właścicieli obu posesji łączyły związki rodzinne. W 1887 r. dom przy Grünstraße 31 należał do sukiennika Wilhelma Pilza, w 1890 przeszedł na własność sukiennika i kupca winnego Emila Adolfa Pilza, w 1892 miał dwóch współwłaścicieli: Emila Adolfa Pilza i kupca winnego (Weinkaufmann) Ewalda Fritza Pilza, zaś w 1898 r. jedynym właścicielem został ten ostatni. W 1899 r. pod adresem Grünstraße 31 wzmiankowana jest firma winiarska Weinhandlung Fritz Pilz. W latach 1902-1914 widoczna jest tu wdowa Agnes Pilz, właścicielka winnicy przy Lansitzerstraße (ulica Batorego). W 1906 r. przy Grünstrasse 31 sprzedawał własne wino rocznika 1904 Fritz Pilz, zapewne syn zmarłego w 1899 r. Ewalda Fritza. Jeszcze w 1938 r. posesja należała do spadkobierców Pilza.
Mirosław Kuleba, Topografia winiarska Zielonej Góry, Zielona Góra 2010.
