Rakija

Rakija – nazwa powszechnie używana w odniesieniu do bałkańskich destylatów owocowych, brandy, zazwyczaj podwójnej destylacji o mocy 40-60% (rzadziej są jednokrotnie destylowane). W wielu materiałach bałkańskie rakije traktuje się na równi z węgierskimi pálinkami (czeskimi i słowackimi palenkami), moim zdaniem niesłusznie gdyż najczęściej różni je sposób destylowania, leżakowania, a w oczywisty sposób także same owoce. W Albanii używa się określenia raki (podobnie jak w Turcji, tam jednak owocowy destylat zazwyczaj wzbogacony jest anyżkiem), w Rumunii używa się określeń rachiu lub răchie, w Słowenii czasem žganje. Samo określenie rakija nie określa owocu jakiego wykorzystano do produkcji alkoholu, większość z nich jednak to destylaty ze śliwek (śliwowica), winogronowe oraz robione z wytłoków z winogron, odpowiednik włoskiej grappy. Czasem dodaje się ziół, korzeni, aromatycznych traw, miodu, liści, płatków i pyłków kwiatowych, orzechów. Zwykle jest ostra w smaku, często produkowana w warunkach domowych, jako tani „ludowy” alkohol, choć bywają też wykwintne rakije, które leżakują w dębowych beczkach po kilkanaście lub więcej lat.
W zależności od wykorzystanych owoców i regionów geograficznych stosuje się różne nazwy dla określenia typu rakiji. Najbardziej rozpowszechnione rakije winogronowe to: lozovača, loza lub lozova rakija na terenach byłej Jugosławii oraz grozdova lub muskatova (a także rzadziej inne w zależności od wykorzystanych winogron) w Bułgarii. Rakije robione z wytłoków winogron to: komovica lub komova rakija, zaś w Bułgarii: dżibrova i szlokavica. Na drugim miejscu pod względem popularności jest rakija robiona ze śliwek, czyli popularna także u nas śliwowica (šljivovica, slivova rakija). Tu przoduje Serbia, gdzie do destylacji wykorzystywanych jest aż 12 odmian śliwek. Destylaty z moreli to: mareličarka, kajsijevača, rakija od kajsji, kajsijeva, zaś z brzoskwiń: breskovača, rakija od breskve, rakija od praski, praskova. Rakije gruszkowe: kruškovača, vilijamovka, rakija od kruši lub kruszova. Jabłkowe: jabukovača, jabolkova rakija, jablkova. Dalej mamy rakije morwowe: dudova rakija, dudovača, dudara, rakija od crnica, czerniczeva, a także pigwowe: dunja, dunjevača, djuljeva. Zwłaszcza w Bułgarii pewną popularnością cieszą się rakije figowe: smokvovača, smokva, smokinova. Są też rakije czereśniowe i wiśniowe: višnjevača, crešova rakija, czereszova. W przypadku rakij wieloowocowych mamy oznaczenie – plodova lub voćna rakija. Osobne nazwy mają rakije wzbogacone o dodatkowe składniki smakowe. Najbardziej popularna, zwłaszcza w krajach byłej Jugosławii, jest travarica (inaczej bilna rakija lub bilkova) – robiona z dodatkiem aromatycznych traw i ziół. Znacznie rzadsza jest rakija z dodatkiem jałowca – klekovača. Doskonałe i rozpowszechnione są rakije miodowe: medenica, medovača, medica, zamedljana, rakija so med, medna, medovina oraz orzechowe: orahovača, orahovica, od orev, orehova. Mniej lubiane są wiśniówki: višnjevac, višnjevača, rakija od višni, viszniovka. Wzbogacone anyżem to anasonlijki, kminkiem – kimona, zaś z płatkami róży – gjulove. Likiery ziołowe na bazie rakiji to m.in. pelinkovac i stomaklija. Większość rakij nie jest poddawanych starzeniu. W dębowych beczkach przechowywane są głównie śliwowice oraz pigwowice. Stosuje się głównie dąb bałkański – serbski czy bułgarski, czasami też węgierski lub francuski. Często łączone są klepki z różnych odmian dębu. Beczki są wewnątrz lekko wypalane. Najlepsze rakije ze śliwek leżakują nawet ponad 20 lat i podobnie jak whisky czy koniaki poddawane są blendowaniu (mieszaniu różnych roczników i zawartości różnych beczek).
Wszystkie gatunki rakij w leksykonie omawiane są osobno.