Destylarnia Lagavulin leży mniej więcej w połowie drogi z Port Ellen między Laphroaig a Ardbeg, wszystkie trzy przy wąskiej drodze A846, ciągnącej się wzdłuż południowo-wschodniego wybrzeża Wyspy Islay. Poniżej destylarni są ruiny zamku Dunyvaig, dobrze widoczne z pomostu przy destylarni. Zbudowana w XII wieku kamienna twierdza chroniła wejścia do Zatoki Lagavulin, której destylarnia zawdzięcza nazwę. Nazwa zatoki i małego miasteczka jest jednak późniejsza niż sam zamek, po gaelicku Lag a’ Mhuilinn, to młyn w dolinie. Podobno początki wioski i lokalnego gorzelnictwa sięgają 1742 roku, choć nie jest to zbyt dobrze udokumentowane. Destylarnia w tym miejscu rozpoczęła swój oficjalny żywot w 1816 roku, założona przez Johna Johnstona. W latach 1825-1837 działały równolegle na jednej parceli dwie destylarnie whisky. Po śmieci Johnstona właścicielem destylarni był Alexander Graham, a potem John Crawford Graham. Sława Lagavulin wiąże się z rodziną Mackie. John Logan Mackie przejął destylarnię w 1862 roku, a po nim w 1878 roku Peter J. Mackie, jedna z czołowych osobistości szkockiej whisky końca XIX wieku, twórca sławnej mieszanki White Horse, współzałożyciel destylarni Craigellachie w Speyside.

Bunnahabhain, jak wiele innych destylarni na Islay, zamknęła się dla turystów na czas pandemii covid. Działa tylko sklepik z pamiątkami z limitowaną ofertą degustacyjną i również bardzo limitowane degustacje w magazynie nr 9, gdzie można popróbować whisky prosto z beczek. Dzięki protekcji udało mi się jednak nie tylko wziąć udział w jednej z takich degustacji VIP, ale też zobaczyć słynne „tłuste” alembiki Bunnahabhain.
Bunnahabhain co do zasady produkuje whisky single malt znacznie mniej torfową od typowej dla tego regionu. Tak samo jak destylarnia nazywa się powstała tu w XIX wieku wieś, której większość mieszkańców jest zatrudnionych przy produkcji whisky. Gorzelnię założyło w 1881 roku trzech farmerów: James Ford, James Greenlees i William Robertson. Wielokrotnie zmieniała właścicieli, przez większość czasu była jednak własnością William Grant & Co. W latach 1982-1984 zamknięta. Obecnie jest własnością firmy Burn Stewart Distillers, od 2013 roku wchodzącej w skład korporacji Distell Group, potentata na rynku alkoholowych wywodzącego się z RPA.

Pięknie położona na północy Islay, na niewielkim wzniesieniu, z widokiem na Wyspę Jura, niedaleko jeziora, od którego destylarnia wzięła nazwę, i który jest jej źródłem wody. Destylarnia Ardnahoe, aktualnie dziewiąty producent whisky na Islay, to inwestycja rodziny Laing. Stewart Laing wraz z synami Andrew i Scottem, założyli w 2013 roku firmę butelkującą whisky Hunter Laing & Co. Ltd. Rodzina Laing jest w whisky-biznesie od lat 40. XX wieku, znana także jako Douglas Laing. Mają wielkie zasoby beczek z whisky z różnych destylarni, a sporo nowszych butelkowań można spróbować za nieduże kwoty w barze destylarni.

Kilchoman to młoda destylarnia z Islay, otwarta zaledwie w 2005 roku przy zachodnim wybrzeżu, niedaleko miasteczka o tej nazwie. Była to pierwsza nowa destylarnia zbudowana na wyspie Islay od 124 lat. Nie ma do niej dobrej drogi dojazdowej, jest całkowicie na uboczu, za to bardzo otwarta na zwiedzających i nawet w czasie covid regularnie organizuje degustacje, food pairing z whisky i zwiedzania.